Mensen met parkinson(isme) hebben twee keer zoveel kans om te vallen in het dagelijks leven dan leeftijdsgenoten. Valpreventie bij mensen met parkinson(isme) is bewezen effectief, vooral door middel van oefenprogramma’s (bijvoorbeeld balanstraining) en het gebruik van hulpmiddelen zoals (parkinson)rollators.
Doe de risicotest voor vallen op https://www.testjevalrisico.nl/ en bepaal in 3 minuten of u een laag, misschien matig of hoog valrisico heeft. En krijg direct advies om de kans op een val zo klein mogelijk te maken. Deze nieuwe valrisicotest kan gemakkelijk door u zelf thuis worden ingevuld of samen met een (zorg)professional.
Bij mensen met de ziekte van Parkinson, die een eerdere val hebben doorgemaakt, is het gestopt zijn met het staand de broek of rok aantrekken (het ‘broek-teken’) een voorspeller voor een toekomstige val.
Vallen bij de ziekte van Parkinson gebeurt vaker door balansproblemen dan door omgevingsfactoren. De algemene tips voor een veilige omgeving zijn dus ontoereikend.
Bent u bang om te vallen of hebt u een hoger valrisico, vertel het aan uw behandelteam! Er kan dan gekeken worden naar uw medicijnen. Een therapeut kan, gericht op uw probleem, met u gaan oefenen of kijken naar een, voor u geschikt, hulpmiddel.
Oorzaken van vallen bij mensen met parkinson(isme)
(Als u op een blauwe link klikt, komt op op een pagina met relevante tips of achtergrondinformatie.)
Bewegingsproblemen:
• freezing (plotseling vastzitten in een beweging) en festinatie (steeds sneller gaan lopen) zorgen voor een kwart van alle valincidenten
• loopstoornissen, zoals het minder hoog optillen van de voeten of schuifelende passen: dit kan leiden tot struikelen Tip: loop met een rechte rug en plaats de hak 5 centimeter verder dan u gewend bent; de voet komt automatisch wat meer omhoog
• bradykinesie, ofwel: trage bewegingen en daardoor minder snel reageren op balansverstoringen Tip: oefen met hierop gerichte grote bewegingen, zoals met de PWR©-oefeningen. Er zijn in Nederland therapeuten die hierin geschoold zijn.
• gestoorde houdingsreflexen, ofwel: moeite met het behouden van uw evenwicht Tip: zorg voor verbetering van het evenwicht met, door een fysiotherapeut of oefentherapeut, voor u op maat gemaakte balansoefeningen
Angst:
• valangst: angst om te vallen, vaak veroorzaakt door eerdere valpartijen of het gevoel de balans te verliezen
• valangst kan ontstaan door problemen met opstaan uit de stoel, moeite hebben met draaien of starten met lopen. Ook kunnen het steeds sneller gaan lopen, moeite met balans en schuifelende voeten valangst veroorzaken.
• beperkingen in het dagelijks leven: valangst kan ervoor zorgen dat u minder dingen durft te doen, waardoor u juist vaker kunt vallen
• verminderd vertrouwen in (het kunnen handhaven van) de eigen balans
Medicijnen:
• Levodopa: het medicijn dat vaak wordt gebruikt bij parkinson kan soms (bij hogere doseringen) bijwerkingen hebben die het valrisico verhogen
• bijwerkingen van slaapmiddelen
Andere factoren:
• dubbeltaken (het tegelijkertijd meerdere dingen doen, zoals lopen en praten) droeg aan bij bijna 50% van de valpartijen. Zelfs eenvoudige dubbeltaken, zoals luisteren naar instructies tijdens fysiotherapie, kunnen lastig zijn en de kans op vallen vergroten.
Strategietraining is effectief en veilig om de uitvoering van dubbeltaken te verbeteren bij mensen met parkinson in het vroege tot midden stadium van de ziekte.
Dit kan bij de fysiotherapeut of oefentherapeut, maar ook bij Parkinson boksen en bij de Ronnie Gardiner Methode.
• cognitieve stoornissen: veranderingen in het denken, verminderde aandacht en geheugenproblemen kunnen ook een rol spelen.
• orthostatische hypotensie, een plotselinge bloeddrukdaling bij het opstaan, kan bijdragen aan vallen
• oogproblemen: mensen met de ziekte van Parkinson hebben vaker zicht- en oogproblemen zoals wazig zien, symptomen van droge ogen, moeite met diepte inschatten en dubbelzien, dan mensen van dezelfde leeftijd zonder de aandoening. Het is belangrijk dat mensen met parkinson(isme) goed blijven zien, omdat dit helpt bij het compenseren van bewegingsproblemen die worden veroorzaakt door de ziekte. Beter zicht verkleint ook het risico op vallen.
De meeste oogproblemen zijn te behandelen. Soms kan een verandering in medicatie al tot verbetering leiden.7
Mensen met mensen met parkinson(isme) die oogproblemen hebben kunnen dit het best zo tijdig mogelijk aangeven bij hun behandelend arts.
• slaapstoornissen: dagelijkse slaperigheid leidt tot een verhoogd valrisico
• de duur en de ernst van de ziekte: patiënten met een langere ziekteduur en een hogere Hoehn en Yahr score hebben een hoger risico op vallen
• dagelijkse alcoholconsumptie en urine-incontinentie kunnen ook bijdragen aan een verhoogd valrisico.
Algemene oorzaken van Vallen
U kunt goede informatie vinden op Thuisarts.nl
Bronnen:
Silva de Lima AL, Smits T, Darweesh SKL, Valenti G, Milosevic M, Pijl M, Baldus H, de Vries NM, Meinders MJ, Bloem BR. Home-based monitoring of falls using wearable sensors in Parkinson’s disease. Mov Disord. 2020 Jan;35(1):109-115. doi: 10.1002/mds.27830. Epub 2019 Aug 26. PMID: 31449705; PMCID: PMC7003816.
Bloem BR, Grimbergen YAM, Cramer M, Willemsen M, Zwinderman AH. Prospective assessment of falls in Parkinson’s disease. J Neurol 2001;248:950-8.
https://www.parkinson-vereniging.nl/archief/bericht/2024/01/09/Het-Broek-teken-Een-voorspeller-voor-vallen-bij-mensen-met-de-ziekte-van-Parkinson
Jansen, Jamie A.F. ; Tosserams, Anouk; Weerdesteyn, Vivian G.M.; Bloem, Bastiaan R.; Nonnekes, Jorik; The ‘Pants-Sign’: A predictor for falling in people with Parkinson’s Disease? Journal of Parkinson’s Disease, vol. 13, no. 8, pp. 1321-1327, 2023
MD Willemsen et al. [Falling in Parkinson disease: more often due to postural instability than to environmental factors]. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde (2001). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11143299/
Interventions for preventing falls in Parkinson’s disease
Dual-task training in Parkinson’s disease: scope and effectiveness
Seeing ophthalmologic problems in Parkinson disease – CarlijnD.J.M. Borm, Femke Visser, Mario Werkmann, Debbie de Graaf, Diana Putz, Klaus Seppi, Werner Poewe,Annemarie M.M. Vlaar, Carel Hoyng, Bastiaan R. Bloem, Thomas Theelen, Nienke M. de Vries
M Rudzińska et al. Falls in different types of Parkinson’s disease. Neurologia i neurochirurgia polska (2007). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18033639/
M Michałowska et al. Falls in Parkinson’s disease. Causes and impact on patients’ quality of life. Functional neurology (2006). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16483454/
A Schrag et al. Why do patients with Parkinson’s disease fall? A cross-sectional analysis of possible causes of falls. NPJ Parkinson’s disease (2015). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28409181/
M Spindler et al. Daytime sleepiness is associated with falls in Parkinson’s disease. Journal of Parkinson’s disease (2013). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23948992/
M Michałowska et al. [Analysis of causes for falls in people with Parkinson’s disease]. Neurologia i neurochirurgia polska (2002). https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12053616/
Paramedische Richtlijn Parkinson – valrisico
Paramedische Richtlijn Parkinson – valangst
Ergotherapierichtlijn Valpreventie (2016)
KNGF Richtlijn ziekte van Parkinson
Multidisciplinaire Richtlijn Parkinson