Wat is een tremor?
Het onvrijwillig schudden, beven of trillen van een ledemaat wordt een tremor genoemd. Drie op de vier mensen met parkinson hebben er last van. Het is vaak een van de eerste symptomen die opvallen. De tremor begint altijd aan één kant van het lichaam. Een tremor kan optreden in verschillende lichaamsdelen, zoals een arm, hand, been en soms zelfs ook de kin of tong. Meestal is het in één bepaald lichaamsdeel. Vaak ontstaat een tremor spontaan en kan daarna ook vanzelf weer weggaan.
voorbeelden van tremoren bij parkinson
Trillen van de vingers, trillen van de hele hand
Het “pillen draaien” verwijst naar het trillen van de vingers, meestal de duim plus de andere vingers, waarbij het lijkt alsof de persoon een pil in de vingers rolt. Dit is meestal het deel van het lichaam waar het beven begint.
Trillen van de kaak
Ook een tremor van de kaak komt vaak voor bij parkinson, terwijl een tremor van het hoofd dat niet is. De beving van de kaak lijkt heel erg op rillen, hoewel meestal langzamer. Het gaat weg bij beweging, dus het is niet aanwezig tijdens het kauwen. Het is uiterst vervelend als het zo hevig is dat de tanden op elkaar klikken. Voor mensen met kunstgebit, kan het ervoor zorgen dat het kunstgebit niet op zijn plaats blijft zitten, en bovendien de aandacht trekken door de klikkend geluid. Het kauwen van kauwgom stopt het trillen.
Trillen van de voeten
Veel, zo niet de meeste mensen, kunnen een tremor in het been krijgen als ze hun been in bepaalde posities laten rusten met de hiel een beetje van de grond. Dit is geen tremor van de ziekte van Parkinson – zie afbeelding.
Het beste is, om dit te voorkomen door de voeten plat op de vloer te zetten. Het trillen van de voeten geeft vaak stress, waardoor andere tremoren sneller optreden! Een tremor van de voet ten gevolge van Parkinson is een tremor in rust, dus die is het duidelijkst als de voeten bungelen of als de persoon ligt. Het verdwijnt altijd wanneer de persoon staat (degenen die trillen als ze opstaan hebben een ander probleem), en stoort het lopen niet. De tremor betreft meestal de voeten, maar ook de dijen kunnen betrokken zijn, zodat het hele been beweegt.
Trillen van de tong
Soms heeft de tong een tremor, en in ongeveer 1% van de gevallen van de ziekte van Parkinson schudt het hoofd. Soms trilt het hoofd omdat de armen trillen en wordt de tremor gewoon doorgegeven. De stem, hoewel vaak betrokken bij de ziekte van Parkinson, is nooit betrokken door tremor.
Wanneer treedt een tremor op?
Het trillen is vaak vooral aanwezig als je het lichaamsdeel niet gebruikt. Echter kan het kan ook optreden als je een beweging maakt. Het trillen is dus beperkend voor dagelijkse bezigheden, zoals het lezen van de krant of het vasthouden van een kop koffie, scheren, aankleden, schrijven en vele andere taken die een fijne motorische coördinatie vereisen. Veel mensen vinden het een vervelende klacht, ook omdat het parkinson zo zichtbaar maakt.
Er zijn verschillende factoren die een tremor kunnen doen toenemen, zoals emoties en vermoeidheid. Stress is de opvallendste factor: trillen wordt erger tijdens stress. Sommige gezonde mensen merken al dat hun handen een beetje gaan trillen als ze een spannend gesprek voeren of een presentatie moeten geven. Datzelfde effect is voor parkinsonpatiënten nog veel heviger. Maar ook zijn er aanwijzingen dat het trillen kan toenemen wanneer de persoon zich concentreert op een taak die veel hersencapaciteit vraagt, bijvoorbeeld hoofdrekenen.
voorbeeldfilmpjes: strategieën om de tremor te verminderen
Klik op het plaatje om het filmpje te zien.
Deel uw tip. Gebruikt u zelf een compensatiestrategie waarvan nog geen video is opgenomen op deze pagina? Deel uw idee vooral met ons en help daarmee andere mensen met parkinson.
Wat kunt u doen tegen tremoren?
1. Een goede grip op tremoren vereist optimale controle van de ziekte van Parkinson met medicijnen. Medicijnen die helpen tegen de ziekte van Parkinson kunnen vaak de tremor ook verminderen, hoewel er wel onderlinge verschillen bestaan in de werkzaamheid. (Vier op de tien mensen met parkinson ervaren geen enkel effect van dopamine op het trillen.) Neem de medicatie op tijd in (om schommelingen in werking te voorkomen) en volgens het schema van uw arts. Neem de tabletten minstens dertig minuten vóór de maaltijd óf één uur na de maaltijd in. Een volle maag zorgt er namelijk voor dat levodopa er veel langer over doet om in het bloed opgenomen te worden. De gebruikte dosis heeft dan minder effect.
2. Als medicatie niet effectief is, is diepe hersenstimulatie (DBS) over het algemeen succesvol bij het onder controle houden van tremor. Diepe hersenstimulatie is bedoeld voor mensen met parkinson die al langere tijd patiënt zijn en die de volgende klachten ervaren: toename van bewegingsklachten, onvoldoende verbetering door medicijnen, bijwerkingen van medicijnen en afname van de kwaliteit van leven. Een hersenoperatie is een ingrijpende gebeurtenis. Voor het besluit genomen wordt u te opereren, vindt eerst een screening plaats. Het behandelteam bepaalt of u in aanmerking komt voor een eventuele operatie.
3. Regelmatige lichaamsbeweging is nuttig gebleken bij het beheersen van de symptomen van Parkinson. De grootste voordelen komen van intensievere lichamelijke activiteit, zoals het fietsen op een hometrainer of traditionele fiets. Beweging heeft een positieve invloed op uw gezondheid. Sommige mensen met parkinson die regelmatig stevig sporten gaan minder snel achteruit. Minstens 3 dagen per week meer dan een half uur intensief bewegen lijkt verstandig. Uw energieniveau gaat omhoog, vermoeidheid vermindert en het algemeen welbevinden verbetert. Training van de spierkracht zorgt ook voor een betere samenwerking tussen de spieronderdelen. (Denk aan het bibberend strekken van een been die 6 weken in het gips heeft gezeten: de coördinatie – samenwerking tussen spieronderdelen – is verslechterd. Deze neemt weer toe door training.) Een in elkaar gezakte houding geeft meer aanleiding tot het ontstaan van tremoren. De buigspieren hebben de overhand, de coördinatie neemt af. Door enkele oefeningen te doen met grote bewegingen (“PWR!Moves“) wordt de coördinatie beter en nemen de tremoren af. Ook de positie van een ledemaat (bijvoorbeeld de stand van de hand) kan bepalend zijn of er een tremor ontstaat. U zou een kopje vast kunnen pakken met een volledig gebogen pols, waarbij de hand naar binnen draait; de kans op een tremor neemt af.
4. Alle onwillekeurige bewegingen, inclusief tremoren, worden verergerd door emotionele of lichamelijke stress, angst en vermoeidheid. Wat kunt u doen tegen stress? Neem deel aan favoriete activiteiten, breng tijd door met dierbaren. Pauzeer als u een activiteit wil uitvoeren waarbij u wordt belemmerd door een tremor. Ontspanningsstrategieën als mindfulness, meditatie, yoga, ademhalingstechnieken, Tai Chi kunnen door stress veroorzaakte tremor vaak verminderen. Ontspanningsoefeningen volgens de methode van Laura Mitchell blijken makkelijk uit te voeren (zelfs voor 85-plussers) en een duidelijk effect te hebben. Er kunnen ook kleine onderdelen van het programma toegepast worden als een tremor zich aandient. Voor meer informatie over deze methode: mail. Merkt u dat u steeds minder doet door het trillen? U gaat bijvoorbeeld niet meer bij iemand op bezoek of uit eten? Praat er dan over met uw behandelteam.
5. Veranderingen in uw dieet kunnen ook nuttig zijn. Stimulerende middelen zoals cafeïne, koffie, chocolade en recreatieve drugs kunnen ook een tremor verergeren, dus het is een goed idee om op de hoeveelheid hiervan te letten.
6. Ergotherapie
Adviezen: Bij het drinken: probeer of het helpt om een kopje met 2 handen op te tillen. U trilt dan minder, waardoor u minder morst. U kunt ook proberen wat extra kracht op het kopje uit te oefenen terwijl u deze vasthoudt. Steun met uw ellebogen op een tafel als u iets wilt pakken of wilt typen. Houd uw ellebogen dicht tegen uw lichaam om tremor te verminderen wanneer u uw handen gebruikt. Als u make-up aanbrengt, rust dan met uw ellebogen op een tafel of aanrecht. Neem een kapsel dat zo weinig mogelijk poespas vereist. Vermijd multi-tasking: staan om taken met uw handen te verrichten (zoals scheren, tanden poetsen en koken) kan een uitdaging zijn met parkinson. Als u gaat zitten om die taken af te maken, kan het lichaam de tremor van het bovenlichaam beter onder controle houden. Houd een logboek bij van uw tremoren en wanneer ze op hun best en op hun slechtst zijn. Voer dagelijkse activiteiten uit op het moment van de dag waarop uw tremor minder hevig is. Dit kan ook te maken hebben met de timing van uw medicatie en waar u bent tijdens de piek van de medicatie. Bewegen met hun voeten op de maat van muziek of fietsen op een hometrainer kan verlichting bieden bij tremoren die beginnen in de benen.
Aanpassingen
a. Bestek en servies. Er zijn borden met speciale randen zodat het eten makkelijk blijft liggen. Ook zijn er borden met een klein waterreservoir voor warm water zodat het eten langer warm blijft als het nuttigen van de maaltijd wat meer tijd gaat kosten. Er is een verscheidenheid aan bestek te verkrijgen met speciaal gevormde grepen om makkelijker te kunnen gebruiken. Voor het drinken van zowel warme als koude dranken zijn er bekers die morsen tegengaan door middel van een handig inzetstuk (SASSCup). Een tuitbeker of beker met speciaal, soms ook een dubbel, oor kan zelfstandig drinken ondersteunen. Liftware is een gebruiksvoorwerp met een stabiliserende handgreep om parkinson-gerelateerde tremor tegen te gaan. Het is verkrijgbaar met lepel- en vorkhulpstukken en helpt de hand te stabiliseren, zodat het gemakkelijker wordt om voedsel op te scheppen en naar de mond te brengen.
b. Knopenhaak – helpt bij het vastmaken van knopen en het openen en sluiten van ritsen als sprake is van een beperkte (fijne) motoriek van de vingers of hand.
c. Een gewichtsmanchet of verzwaarde polsband gebruikt u om trillen (tremor) tegen te gaan. Het gewicht zorgt dat u de hand meer onder controle heeft. Door het tegenwicht gaan de kleine handbewegingen bij schrijven, typen, eten en aankleden u makkelijker af.
Bronnen:
Waarom trilt een parkinsonpatiënt: https://www.radboudumc.nl/nieuws/2021/waarom-trilt-een-parkinsonpatient
Strategieën bij loopstoornissen: https://www.radboudumc.nl/patientenzorg/aandoeningen/ziekte-van-parkinson/lopen-met-parkinson
EPDA tremor: https://www.epda.eu.com/about-parkinsons/symptoms/motor-symptoms/tremor/
PWR!Moves: https://www.pwr4life.org/moves/ , https://www.pwr4life.org/pwrmoves-video/